Edublog > Leren zichtbaar maken | Open leerplatform > De leerling achter het stuur met een portfolio

De leerling achter het stuur met een portfolio

Menig schoolplan spreekt de ambitie uit meer formatief te gaan werken en het leren meer zichtbaar te laten worden. De focus verschuift naar het leerproces. Wat is de plaats van de leerling eigenlijk in zijn of haar ontwikkeling?

Door: Jaap Kraaijenhagen

Expanding Visions

Neem contact op

Gepubliceerd op 25 maart 2022

Computer keyboard and multiple social media images

De inburgering van het portfolio

Naast formatief werken en leren zichtbaar maken, is er steeds meer behoefte leerlingen te betrekken bij hun eigen leerproces. “Hoe krijgen we ze intrinsiek gemotiveerd, zodat ze meer eigenaar worden van hun eigen ontwikkeling?” "Hoe creëren we meer ruimte voor feedback en reflectie tussen leerling en leerkracht?", “Hoe krijgen we de leerling meer aan het roer?” Een portfolio kan een hulpmiddel zijn dergelijke ambities digitaal te ondersteunen. Met name in het PO is het digitaal portfolio inmiddels aardig ingeburgerd. In het VO daarentegen is er wellicht nog een weg te winnen. Maar wat willen we eigenlijk met zo’n digitaal portfolio bereiken?

Young man studying on his digital tablet computer in a library

Containerbegrip portfolio

Een portfolio kan voor verschillende doeleinden ingezet worden. Dit betekent dat een digitaal portfolio kan verschillen in functiemogelijkheden en gebruik. Hieronder vier type portfolio's, die op zichzelf maar ook gecombineerd gebruikt kunnen worden.

Het presentatieportfolio heeft als hoofddoel het laten zien waar de leerling trots op is. De leerling stelt zelf materiaal samen om een indruk te geven van zijn kunnen. Denk hierbij aan een cv of lookbook.

Bij een ontwikkelingsportfolio ligt de focus op het leerproces van de leerling. Het laat de groei zien die wordt doorgemaakt, bijvoorbeeld aan de hand van (behaalde) leerdoelen en opdrachten. Dit kan uitgebreid worden met een reflectiecomponent.

Een dossierportfolio is een verzameling van bewijsstukken aangeleverd door de leerling met vaak als doel inzicht geven in vaktechnische competenties. Hierbij zijn er meestal specifieke eisen van de school opgesteld waar de leerling aan moet voldoen. Denk hierbij aan een stage of eindwerkstuk.

Het beoordelingsportfolio wordt vaak ingezet als toelating of kwalificatie voor een vervolgstap. Denk aan een assessment, toets of cijferlijst.

Een digitaal portfolio kan bijdragen aan het gewenste eigenaarschap.

De Universiteit van Maastricht concludeerde reeds in 2016 dat de inzet van portfolio’s het meest effectief is als leerlingen daarbij geholpen worden met het zelf sturen van hun leerproces. ‘Docenten moeten daarbij een coachende rol (kunnen) aannemen.’

De leerling is eigenaar van zijn of haar portfolio en plaatst hier de zaken in waar hij trots op is. Inzicht in de ontwikkeling van kennis en vaardigheden, maar ook betrokken zijn bij het eigen leerproces. Waar sta ik? Wat gaat er goed wat kan er beter? In het portfolio plaatst de leerling de gemaakte opdrachten en behaalde leerdoelen en is er zicht op de vorderingen in kennis en vaardigheden. Portfoliogesprekken en de interactie tussen de leerkracht en leerling is hierbij cruciaal. Op deze manier wordt zo’n digitaal portfolio een waardevol dossier en wordt het meegenomen gedurende de loopbaan van de leerling.

In hoeverre past zo’n digitaal portfolio bij jouw onderwijsvisie? Welke wensen en eisen stel je aan zo’n omgeving? Hoe zorg je ervoor dat leerkrachten en leerlingen dit consequent gaan gebruiken? En waar moet je aan denken bij aanschaf en implementatie? Naast het technische component speelt met name het menselijke aspect een belangrijke rol in deze verandering. Kortom genoeg denkwerk aan de voorkant waarmee wij je graag uitdagen om hier een succes van te maken.