Weg met begrijpend lezen in het vakkenpakket

Begrijpend lezen en leesplezier worden als de belangrijkste oorzaken genoemd. Alleen in Nederland en België wordt begrijpend lezen als een apart vak gegeven. De methode draait om leesstrategieën, zoals het herkennen van kernzinnen, hoofdgedachten en signaalwoorden. Uit onderzoek blijkt dat dit leidt tot oppervlakkig lezen: leerlingen kennen de trucjes en scannen de tekst snel op zoek naar een antwoord, in plaats van echt goed te lezen. Daarnaast heeft dit een negatieve invloed op het leesplezier, waar Nederlandse en Belgische leerlingen internationaal het slechtst op scoren. Is er geen andere manier om dit aan te pakken?

Ja, dat kan ook anders. In Amsterdam is er een school die begrijpend lezen heeft geïntegreerd in de lessen geschiedenis, aardrijkskunde en natuur. Ze bieden thematisch onderwijs aan en boeken daarmee groot succes. De leerlingen op deze school behalen veel betere resultaten op het PISA-onderzoek dan het landelijk gemiddelde (met betrekking tot leesplezier 52% vs 18%). Dus waarom passen niet alle scholen dit toe?

Hoe gaan mensen om met de toverbal verandering?

Even overstappen naar thematisch onderwijs gaat natuurlijk niet zomaar. Dit betekent verandering, en dat kost tijd. Ook de school in Amsterdam is er al jaren mee bezig. Het is belangrijk te doorgronden waarom verandering zo ingewikkeld is. Mensen hebben allemaal een andere manier van omgaan met verandering. Dit wordt duidelijk weergegeven in de adoptiecurve van Moore, die specifiek gericht is op innovatieprocessen. Moore maakt een onderscheid tussen verschillende groepen. Aan de linkerkant van de kloof zie je de intrinsiek gemotiveerde mensen die direct aan de slag gaan met de innovatie. De mensen aan de rechterkant, de early en late majority, hebben een extra duwtje in de rug nodig. Ze hebben behoefte aan externe motivatie, zoals bewijs van succes, heldere uitleg en persoonlijke begeleiding. Om een succesvolle verandering te realiseren, zijn alle vier de groepen essentieel. Wat doe je met die laggards? Lees het blogartikel IT-adoptie: Het overbruggen van de adoptiekloof.

Aan de slag met duurzame verandering 
Tussen de early adoptors en de early majority ontstaat doorgaans een kloof die Moore "The chasm" noemt. De innovators en early adopters zien van nature niet de noodzaak om de early en late majority extrinsiek te motiveren en mee te trekken. Die kloof is doorgaans de meest voorkomende reden dat innovatie niet opschaalt en zelfs stil valt. Innovators voelen zich onbegrepen en stoppen met het innovatieproces of erger, zij verlaten de organisatie.

Hoe voorkomen we dat de kloof optreedt en het veranderingsproces stil valt? Bij Aerobe doen we het als volgt. Wij helpen scholen via een organisch veranderingsproces naar formatief onderwijs (gedefinieerd door de school). Door niet onder druk in één keer over te schakelen van summatief naar formatief, maar de weg van de geleidelijkheid te kiezen. Kleine stapjes nemen waarbij een ieder voordelen ontdekt. De werkwijze aanpassen aan een tempo wat de organisatie aankan en als winst gevoeld wordt. Bijvoorbeeld beginnen met een digitaal portfolio, vervolgens gaan werken met taken en daarna taken koppelen aan doelen en het arrangeren van het curriculum. Daarnaast is dit ook relevant voor het vinden van een balans tussen summatief en formatief handelen. Het streven is om een geschikte hybride vorm te ontdekken door middel van een geleidelijk proces.

Terug naar het thematisch onderwijs. Hier kan de organische benadering ook uitstekend werken. Begin op bescheiden schaal en onderzoek de mogelijkheden om kleine stapjes te zetten. Een goed voorbeeld hiervan is het verbeteren van begrijpend lezen. Probeer het te integreren in een ander vak(ken). Andere voorbeelden voor het succesvol toepassen van verandermanagement, kan je lezen in het white paper Verandermanagement.

Hoe nu verder?
Dus, aan het toeval overlaten of een dichtgetimmerde planning maken? Beiden werken niet. Duurzame verandering vindt plaats op de grens van orde en chaos. Inspireren, verleiden en ontdekken zijn belangrijke sleutelwoorden. Hiervoor kan je een groeiplan opstellen. Wil je meer weten hoe je dit aan kunt pakken? Of meer weten over de Aerobe? Of heb je dit al succesvol aangepakt? Wij zijn benieuwd hoe je dit gedaan hebt. We komen graag met je in contact!

Artikel uit de Volkskrant 16 december 2023: Van oppervlakkig lezen naar tekstbegrip én leesplezier: deze basisschool gooide radicaal het roer om.