De bibliotheek (de bieb) kennen we allemaal. Van een uitleenbibliotheek naar inmiddels een ontmoetingsplaats voor een ieder met een nieuwe rol binnen het sociale domein. In de Troonrede van 2023 werd door het kabinet gesproken over “het zoveel mogelijk op plaatsen terugbrengen van de bibliotheek als plek waar mensen kunnen lezen, leren en elkaar ontmoeten.” Recentelijk zijn nieuwe afspraken vastgelegd tussen overheden en bibliotheken om de maatschappelijke impact van de bibliotheek te vergroten. In dit vernieuwde Bibliotheekconvenant (2024-2027) wordt een en ander bekrachtigd.
Connectie met het onderwijs
In ”De Staat van het onderwijs 2024” wordt nog steeds gesproken over het gebrek aan basisvaardigheden. Ten aanzien van het verbeteren van de leesvaardigheid en het begrijpend lezen spelen de bibliotheken samen met het onderwijs hierop in. Op 97% van de basisscholen is inmiddels een school- en/of klassenbibliotheek ingericht en 80% van de basisscholen geeft de leerlingen op dagelijkse basis hiertoe toegang (Inspectie van het Onderwijs, 2022). De samenwerking met middelbare scholen bestaat met name uit het aanbieden en uitvoeren van leesbevorderingsactiviteiten. Daarnaast is er aandacht voor de digitale geletterdheid.
De "Bibliotheek op school" is een voorbeeld van een samenwerking tussen scholen, bibliotheken en gemeenten. De aanpak is ontwikkeld door Stichting Lezen, in samenwerking met KB (de nationale bibliotheek van Nederland). Lokale bibliotheken en provinciale instellingen voeren daarbij de aanpak uit. Er is dus sprake van een nauwe samenwerking tussen bibliotheken, het onderwijs en andere sociale partners.
Uitdagingen voor de sector en de impact op IT
Desalniettemin hadden in 2023 drie op de tien bibliotheekorganisaties te maken met bezuinigingen. Deze bezuinigingen op subsidies hebben uiteraard ook impact op IT. Wat betekenen deze bezuinigingen voor de IT-voorzieningen binnen de bibliotheek en voor de IT-dienstverlening? Welke keuzes maakt men ten aanzien van sourcing; wat doen we nog zelf en wat besteden we uit?
Interne en externe ontwikkelingen
Ontwikkelingen in de samenleving (variërend van nieuwe technologieën en media tot eerder genoemde bezuinigingen) maken structurele innovatie van de fysieke en digitale bibliotheek noodzakelijk. Digitale transformatie biedt kansen voor het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten die nauwer aansluiten bij de wijze waarop de bevolking met kennis en informatie omgaat.
Op landelijk niveau is er binnenkort sprake van een gezamenlijke aanbesteding van één bibliotheeksysteem ("Gemeenschappelijk Bibliotheek Systeem"). Inmiddels hebben zich 102 bibliotheken hiervoor aangemeld. Welke consequenties heeft deze aanbesteding met betrekking tot de organisatie van IT en het functioneel beheer? Om de doelgroep optimaal te bedienen en de dienstverlening beter te laten aansluiten, wordt data-gestuurd werken steeds belangrijker. Dit vereist van medewerkers nieuwe competenties en rollen om aan deze eisen te voldoen. Technologische ontwikkelingen en centralisering leiden ertoe dat traditionele taken verdwijnen, terwijl nieuwe taken ontstaan door verschuivingen in de dienstverlening. Voor een optimale klantgerichtheid is het noodzakelijk interne processen te herzien, bedrijfsapplicaties mogelijk te vervangen en een schaalbare en betaalbare IT-infrastructuur te implementeren.
Dit zien we ook terug in het onderwijs
Net zoals bibliotheken te maken hebben met centralisatie en technologische vooruitgang, staan ook onderwijsinstellingen voor de uitdaging om data-gestuurd werken te omarmen. Dit vraagt om nieuwe vaardigheden van docenten en ondersteunend personeel, bijvoorbeeld op het gebied van digitale leermiddelen en het analyseren van onderwijsdata. Net zoals in de bibliotheekwereld verdwijnen in het onderwijs traditionele taken, zoals het fysiek beheer van lesmateriaal, terwijl er nieuwe taken bijkomen, zoals het beheren van digitale platforms en het ondersteunen van gepersonaliseerd leren. Ook in het onderwijs is er een sterke behoefte aan het optimaliseren van interne processen, vervanging van verouderde systemen en een flexibele IT-infrastructuur om de veranderende behoeften van studenten en docenten te ondersteunen.
Tot slot
En tot slot spelen in en rond de bibliotheek risico’s rondom informatiebeveiliging (veiligheid digitale collecties en van de gegevens van de gebruikers) en bewustwording hoe hiermee om te gaan. Bij dit alles is de regie op IT van belang om de gewenste richting te geven en de IT-activiteiten aan te sturen en te bewaken.
Kortom vele bibliotheken zitten in een transformatie van een klassieke bibliotheek naar een moderne bibliotheek met alle IT-uitdagingen van dien. Onze ervaringen binnen bibliotheekland delen we graag met jullie en binnenkort zal op onze website een case te lezen zijn van de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). Ben je als lezer geïnteresseerd in hoe wij binnen de bibliotheken de digitale transformatie vormgeven dan hoor ik het graag.
Laat hier je vraag achter